Ochrona dzieci przed krzywdzeniem w Polsce opiera się na trzech podstawowych aktach prawnych:

• Ustawie z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (KRiO),
• Ustawie z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (KK),
• Ustawie z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (UPPwR),

Każde dziecko ma prawo do bezpiecznego dzieciństwa, a rolą dorosłych, w tym głównie rodziców, ale też i organów Państwa, jest zapewnienie dziecku ochrony i optymalnych warunków do rozwoju. Art. 19 Konwencji o Prawach Dziecka (KoPD, 1989) zobowiązuje państwa sygnatariuszy do podejmowania działań w celu zapewnienia ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy. W 1991 r. Polska włączyła konwencję do swojego porządku prawnego. Od tego momentu w naszym kraju budowany jest system ochrony dzieci przed szeroko rozumianym krzywdzeniem. Jednak nadal skala krzywdzenia dzieci w Polsce jest znacząca.

W polskim porządku prawnym nie ma jednej definicji krzywdzenia dziecka. Organy wymiaru sprawiedliwości karnej posługują się rodzajami przestępstw jako wyznacznikiem krzywdzenia, zaś postępowanie rodzinne operuje pojęciem „dobro dziecka”. Pojęcie „dobro dziecka” obejmuje zaspokojenie jego potrzeb życiowych: wyżywienia, mieszkania, pomocy w nauce, a także jego stan i potrzeby emocjonalne (Stojanowska, 2014). Jeżeli władza rodzicielska jest wykonywana ze szkodą dla dobra dziecka, sąd rodzinny i nieletnich (dalej sąd opiekuńczy) dokonuje ingerencji we władzę rodziców. Sąd może na podstawie art. 109 kro wydać każde zarządzenie, jakiego w danych okolicznościach wymaga dobro dziecka. Formami ingerencji we władzę rodzicielską są: ograniczenie, zawieszenie i pozbawienie władzy rodzicielskiej.

Sąd wydaje zarządzenia nakazujące rodzicowi określone zachowanie wobec dziecka, wymagane w danych okolicznościach ze względu na jego dobro.
Sąd może: – zobowiązać rodziców do określonego postępowania; – skierować rodziców do placówek/specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc; – poddać wykonywanie władzy nadzorowi kuratora; – umieścić dziecko w rodzinie zastępczej lub placówce wychowawczej (art. 109 kro).

Zakaz stosowania kar cielesnych w 2010 r. ustawodawca wprowadził do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego art. 96, który zakazuje osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim stosowania kar cielesnych. Stosowanie przez rodziców kar cielesnych może prowadzić do wypełnienia znamion niektórych przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu z Kodeksu karnego. Sankcją może być ograniczenie rodzicom władzy rodzicielskiej przez sąd rodzinny. Stosowanie kar cielesnych może prowadzić do wszczęcia procedury przeciwdziałania przemocy „Niebieskie Karty”.

Gdy dobro dziecka jest poważnie zagrożone służby mogą odebrać dziecko z rodziny. Może dokonać tego kurator sądowy wykonujący orzeczenie sądu rodzinnego lub funkcjonariusze policji w trakcie interwencji.

Szczególnym trybem odebrania dziecka z rodziny jest określony w art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy, który mówi, że w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia
i zdrowia dziecka w związku z przemocą w rodzinie pracownik socjalny wykonujący swoje obowiązki zawodowe może odebrać dziecko z rodziny i umieścić je u innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej (w rozumieniu art.115 § 11ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeksu karnego), w rodzinie zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Decyzje o odebraniu dziecka pracownik socjalny podejmuje wspólnie z funkcjonariuszem policji i przedstawicielem ochrony zdrowia (lekarzem, pielęgniarką lub ratownikiem medycznym).

W przypadkach, gdy okoliczności za tym przemawiają (gdy np. jeden z rodziców stosował przemoc wobec dziecka), sąd rodzinny może ograniczyć utrzymywanie kontaktów rodzica z dzieckiem.

Może to nastąpić w szczególności przez:

• zakazanie spotykania się z dzieckiem,
• zakazanie zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu,
• zezwolenie na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,
• ograniczenie kontaktów do określonych sposobów porozumiewania się na odległość,
• zakazanie porozumiewania się na odległość.

W skrajnych przypadkach – sąd może zawiesić wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, a nawet pozbawić praw rodzicielskich rodzica np. stosującego przemoc w rodzinie.

Przepisy prawa wyraźnie wskazują, że działania z udziałem dziecka, co do którego istnieje podejrzenie, że jest dotknięte przemocą w rodzinie, powinny być prowadzone w miarę możliwości w obecności psychologa. Warto pamiętać, że osoba małoletnia (poniżej 15 roku życia) pokrzywdzona przestępstwem może być przesłuchiwana w charakterze świadka tylko raz (chyba że pojawiają się okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania). Przesłuchania dokonuje sąd z udziałem biegłego psychologa. W przesłuchaniu może też uczestniczyć prokurator, obrońca i pełnomocnik pokrzywdzonego. Czynności związane z przesłuchaniem małoletniego są nagrywane i odtwarzane na rozprawie głównej.

Wszystkie uregulowania prawne mają na celu ochronę dziecka tam, gdzie nie może ono czuć się bezpiecznie i zagrożenie jest jego zdrowie lub życie. Bezpieczeństwo każdego dziecka powinno być dla każdego dorosłego najważniejsze.

Źródło: MGOPS